Orta DoğuVe KörfezBölgedeki normalleşme süreci halkasına Türkiye ve Mısır de eklendi. İki ülkenin ortasında başlayan süreç yavaş ilerlese de, Katar’da düzenlenen 2022 FIFA Dünya Kupası’nın açılışına katılan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Mısır Cumhurbaşkanı Abdel Fattah es Sisi arasında el sıkışma, 3 Temmuz 2013’te Mısır’da Müslüman Kardeşler (İhvan) hükümeti Devrilmesinin ardından birinci oldu. Ve bu el sıkışmanın ardından süreç hız kazandı.
6 Şubat’ta Kahramanmaraş’ta meydana gelen depremlerin ardından, Mısır Dışişleri Bakanı Semih Şükri Türkiye’ye yaptığı ziyaret uzun bir aradan sonra ilk olarak kayıtlara geçti. Bu süreçte karşılıklı ziyaretler oldu ve son olarak Şukri, Ankara’yaİki ülkenin yeniden büyükelçi ataması için çalışmalara başladığını söyledi.
Bölgenin iki büyük gücünün bu yakınlaşması, hem tarihsel hem de etkili bir şekilde. Doğu Akdeniz, Körfezve özellikle Afrika’nın kuzeyiİddia alanında değerli değişikliklere yol açabileceği belirtiliyor.
“Mısır muhtemelen tam normalleşme için seçim sonrasını bekleyecek”
Sputnik’ekonuşuyorum Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mürsel Bayram, “Ankara-Kahire rekabeti karşılıklı zarar veriyordu. Gerçekleşmiştir.”Süreci şöyle anlattı:
“Her iki ülke de yeni bir varsayımın ortaya çıktığının farkında. Bu nedenle bu karşılıklı kaybı nasıl kazanca çevirebiliriz diye uğraşıldı. Temelde Mısır, Doğu Akdeniz’de Türkiye-Libya deniz yetki alanı anlaşmasının kendi lehine olduğunu biliyordu. Ancak daha önceki ideolojik bölünmeler nedeniyle bunu kabul etmedi. Türkiye ile varılacak bir anlaşma aslında Mısır ile Yunanistan arasında yapılacak bir anlaşmadan çok daha faydalı olacaktır. Ancak Türkiye bunu çok iyi açıklayamadı. Ancak son dönemde Mısır, BAE-İsrail normalleşmesinin ardından hem bölgede hem de Afrika’da marjinalleştiğini düşündü ve Körfez ülkeleri Katar ile sorunlarını çözdü. Bu noktada Türkiye burada alternatif olarak Mısır konusunda ortak bir noktaya geldi. Temelde bu rekabet-kriz döneminde ticaret iki ülkenin ortasında devam etti. Türkiye ile Mısır arasında çok önemli bir potansiyel var. Mısır muhtemelen tam normalleşme için seçim sonrasını bekleyecek. Erdoğan-Sisi görüşmesi de muhtemelen seçim sonuçlarına bağlı olacaktır. Seçim sonuçlarına göre Mısır adımlarını daha da hızlandıracaktır.”
‘Mısır-Türkiye rekabeti Afrika’da özellikle Libya, Somali ve Etiyopya gibi ülkelerde belirgindi’
Peki, Türkiye-Mısır yakınlaşmasıEtkilerini nerede göreceğiz? Kutlama, şu şekilde açıklanmıştır:
“Mısır-Türkiye rekabeti Afrika’da, özellikle Libya ve Somali gibi ülkelerde belirgindi. Türkiye’ye rakip oyuncu buluyordu. Bunun dışında Mısır’a karşı özellikle Etiyopya’da yarı resmi bir ittifak kurulmaya çalışıldı. Ayrıca Türkiye, Nil havzasındaki Kenya’da savunma sanayii alanında işbirliği girişimlerinde bulununca, Mısır hızla Kenya ile temasa geçmiş ve fiilen Türkiye’nin bu hamlelerine karşı öncülük etme çabası içinde olmuştur. Afrika Boynuzu ve Nil havzasında Mısır’ın iki ana amacından biri Etiyopya’yı kuşatmak, ikincisi ise Türkiye’nin bölgede artan etkisini sınırlamaktı. Şimdi bu amaç ortadan kalkacak. Eş-Şebab’ın Somali’de Türk unsurlarına yönelik saldırıları oldu. Somali istihbaratının işaret ettiği gibi, diğer devletler de rol oynuyordu. İlk aşamada BAE vurgusu yapıldı ama burada Türkiye’ye karşı Mısır’ın da rol oynadığını biliyoruz.”
“Libya’da ise açıkça iki farklı taraf var. Mısır, Trablus’taki hükümetin işini zorlaştırıyor ve doğuda Haftar’ın güçlerini destekliyor. Türkiye, Trablus’ta da etkisini artırıyordu. Kahire-Ankara rekabeti aslında bölünmüş bir Libya algısına hizmet etti. Ancak iki devlet de bölünmüş devletten yana değil. Türkiye’nin hem Trablus’taki unsurlara hem de Fethi Başağa gibi doğuda etkili olan isimlere yakın olması Mısır’ı rahatsız ediyordu. Muhtemelen Mısır’ı Türkiye’ye yaklaştıran sebeplerden biri de buydu. Türkiye’nin sahada özellikle askeri ve diplomatik alanda kendini göstermesi Mısır’ı bir anlamda Türkiye ile yakınlaşmaya sevk etmiş olabilir. Toplam nüfusu 200 milyona yaklaşan iki bölgesel güç Türkiye ve Mısır güçlerini birleştirirse Afrika’da rekabet etmek yerine iş birliği yapabilir ve kârlarını maksimize edebilirler.”
“İdeolojik rekabet ortadan kalkacak, bu iki devlet diğer rakiplere karşı birleşecek”
Bu değişiklikler yalnızca Mısır’ınÇevresindeki ülkelerle sınırlı mı kalacak? Doç. Dr. Kutlama,Geniş bir etki alanından bahsediyor:
“Normalleşmenin etkisi ilk etapta Mısır’ın komşularında görülecek. Muhtemelen, Fransa’nın da kısmen geri çekildiği Sahel’de görülebilir. Aynı zamanda bu bölge devletlerinin çoğunluğu Müslüman olduğu için Körfez ve Mısır’ın yanı sıra Türkiye ile de yakın ilişkileri vardı. Sahel bölgesinde Türkiye, Rusya ve Çin’in sadece kendilerini veya Batı’yı değil, diğer Arap devletlerini de düşünmeleri gerektiğini söylüyorduk. Müslüman nüfuslu devletler arasındaki bu tür bir rekabetten ziyade, terörle mücadele bahislerinde daha fazla işbirliği görülebilir. Mısır etkisi güneyde Burundi’ye kadar uzanıyordu. Bir savunma anlaşması imzalamışlardı. Burundi siyasi olarak Mısır’ın tezlerini destekledi. Savunmada Mısır’ın da kendi üretimleri var. Güney Afrika Cumhuriyeti’ndeki fuarlarda Türkiye-Mısır rekabetini görüyorduk. Artık bu rakip yaklaşım ortadan kalkacaktır. Ticari rekabet hafif devam edebilir ama ideolojik siyasi rekabet ortadan kalkacak ve bu iki devlet diğer rakiplere karşı birleşecektir.
AFAM Araştırmacısı Yücel: ‘Mısır’la atılacak yeni adımlar bölgeyi istikrarsızlaştırma potansiyeline sahip’
Afrika Araştırmacılar Derneği (AFAM) Araştırmacısı Osman Kağan YücelAyrıca Sputnik’edeğerlendirmesinde, iki başkanın el sıkışmasıyla sürecin hızlandığını vurgulayarak, beklenen değişikliklerle ilgili şunları söyledi:
“Türkiye-Mısır ilişkilerinin normalleşmesi, Türkiye’nin Afrika ülkeleriyle olan bağlantıları açısından da önemlidir. Mısır’ın hem Arap dünyasında hem de Afrika kıtasında değerli bir aktör olduğunu belirtmek gerekir. Bir bakıma Arap kimliğinin ve siyasetinin güçlü bir temsilcisi olmasının yanı sıra Afrika kıtasının da değerli bir siyasi, askeri ve ekonomik parçasını oluşturmaktadır. Hal böyle olunca Türkiye’nin Afrika politikalarında eksik kalan adımlar bu normalleşme ile mümkün olacaktır. Bu adımların ilki Libya’da olabilir. Türkiye, Mısır’a, Batı’ya ve diğer küresel ve bölgesel aktörlere karşı Libya’da çok değerli bir konum elde etmiş olsa da, Mısır ile atılacak yeni adımlar ülke ve bölgedeki istikrarsızlığı ortadan kaldırma potansiyeline sahiptir. Türkiye ve Mısır, Libya’daki siyasi analiz sürecine katkıda bulunarak tarafların Mısır, Türkiye, Batı ve Rusya’nın çıkarlarını dikkate alan yeni bir denklem oluşturmasına yardımcı olabilir.
Yücel, “Türkiye şu an itibariyle Afrika kıtasında çok önemli bir aktör. Gelecekte kıtadaki çatışma ve sorunların adil arabulucusu olma potansiyeline ulaşmıştır. Bu açıdan bakıldığında, Mısır ile Etiyopya’nın halen en önemli sorunlarından biri olan Hedasi Barajı’nda Türkiye’nin arabuluculuğu ve Nil sularının paylaşımı önümüzdeki dönemde gündemin ön sıralarında yer alacaktır.ekledi.
Türkiye – Mısır normalleşme süreci
Arap Baharı döneminde gerilen Türkiye-Mısır ilişkileri, 2013 yılında Mısır’da yaşanan darbenin ardından karşılıklı büyükelçilerin geri çekilmesiyle birlikte durma noktasına geldi. 2021 yılından itibaren maslahatgüzar seviyesine indirilen bağlarda yeni bir normalleşme dönemi başladı.
Türkiye’nin Mısır’ın talepleri doğrultusunda Müslüman Kardeşler’in işlettiği bazı televizyon kanallarının faaliyetlerini durdurması bir jestti.
Mayıs 2021’de, ikili düzeyde ve bölgesel bağlamda ilişkileri normalleştirmek için gerekli adımları tartışmak üzere iki ülke Mısır ve Türkiye arasında dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde iki tur istikşafi görüşme gerçekleştirildi. Dışişleri Bakanları telefon diplomasisi kurdu. Ancak bu müzakereler sonuç vermedi.
Mısır Dışişleri Bakanı Semih Şükri, Kasım 2022’de Mısır ile Türkiye arasındaki normalleşme müzakerelerinin Ankara’nın Libya politikalarını değiştirme belirtisi göstermemesi nedeniyle durduğunu söyledi.
Erdoğan-Sisi görüşmesi, sürecin tepeden yeniden başlamasına vesile oldu.
eyyubiyeajans.com.tr
