Moğollar Türk mü? Timuçin Türk mü? Moğollar nerede? sorular gündemde. Son zamanlarda merak edilen Moğollar hakkında yapılan araştırmaların ortasında Moğollar Türkler mi? Timuçin Türk mü? Moğollar nerede? sorular dahil. Detaylar burada…
MOĞOLLAR TÜRK MÜ?
Moğollar, Doğu ve Orta Asya kabilelerindendir. asıl vatanları Moğolistanve Moğolistan eyaletiyle (“Dış Moğolistan”) sınırı paylaşan ancak Çin’e tabi olan İç Moğolistan bölgesi.
Bugün Moğollar, Moğolistan dışında Rusya’ya aittir; Ağa Buryat Özerk Bölgesi, Ustorda Özerk Bölgesi ve Buryat Cumhuriyeti’nde yaşıyorlar. Çin’de ayrıca yaklaşık 6 milyon etnik Moğol var ve bunların 4 milyondan fazlası İç Moğolistan’da yaşıyor.
Tarihsel olarak, Asya kıtasının çoğuna sahiplerdi ve yayıldılar. Vatanını terk edip geri dönmeyenler, diğer milletler arasında eritildi. Moğolca konuşurlar.
Yönetim Tipi ve Birimler
Cengiz Han’ın örgütlediği Moğollarda halka ivgen, boya obop, aile, en küçük birimlere ise aymug ve yasun denilmiştir. Ordu da buna göre teşkilatlanmıştır. Ulus denilen Moğol aşiret birliklerinin tamamı asker sayılırdı. Aşiretler çadırları, hayvanları ve kadınlarıyla ordu halinde sefere çıkarlardı. Her kabile kendi kendini yönetiyordu. Sanat bölümleri, idari komuta teşkilatları yoktu. Kendi silahlarını yaptılar. İşgal ettikleri ülkeler, merkezi bir devlet tarafından yönetilemeyecek kadar büyük hale geldi. Siyasi ve idari açıdan tecrübesiz olan Moğollar bu nedenle çok zor duruma düştüler. Devlet ekibinde yönetici ve vergi tahsildarları yok denecek kadar azdı.
Cengiz Han’ın torunları Çağatay (1227-1372), İlhanlı (1256-1353), Altın Orda (1226-1502), Şeybani Hanlığı (1500-1598) ve Kırım Hanlığı’nı kurmuşlardır. Cengiz Han’ın oğulları ve torunlarının yönetimi kısa sürdü. 1257’de Abbasi hilafetinin merkezi olan Bağdat’ı yerle bir ettiler. Avrupa’da Viyana şehrine kadar Suriye dahil Doğu Akdeniz ve Batı Anadolu kıyılarına hakim oldular. Moğolların yenilmezliği Mısır Memlükleri tarafından yok edildi. Hülagü Han’ın ordusu, 1260 yılında Memluk Sultanı Kutuz ve komutanı Baybars tarafından Ayn Calut’ta bozguna uğratıldı. Onlar da Memlûk Devleti’ne karşı Doğu Karadeniz Bölgesi’ndeki Haçlı kralları ve Kilikya Ermenileri ile anlaştı. Anadolu’da 13. yüzyılın ortalarından sonra Moğol valileri söz sahibi oldular.
14. yüzyılın başlarında Orta ve Güneybatı Asya’daki İslam ülkelerinde yaşayan Moğollar İslam’ı kabul etmeye başladılar. İlhanlı hükümdarı Gazan Han İslam’ı kabul edince komutanlarının, vezirlerinin ve askerlerinin birçoğu Müslüman oldu. İslamiyet’i kabul eden İlhanlı devlet adamları bölge halkıyla bütünleşmeyi sağlamıştır. Maveraünnehir, Yedisu ve Doğu Türkistan’a hakim olan Çağatay Hanlığı, 14. yüzyılın sonlarında Timur İmparatorluğu’nun egemenliğine girmiştir. Berke Han, Güney Rusya ve Batı Sibirya’daki Cuci hanedanından Altın Orda’da Müslüman oldu.
15. yüzyılın sonlarına kadar bölgeye hakim olan Altın Orda, Timurlular tarafından yıkıldı. Topraklarının bir kısmında Kazan Hanlığı kurulmuştur. Cuci hanedanından Şeybani Hanlığı’na bağlı olan Kırım Hanlığı, en uzun ömürlü hanedan olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu’na tabi oldular.
On beşinci yüzyıldan on sekizinci yüzyılın sonuna kadar iktidarda kaldılar. Rusya’dan bağımsız Dış Moğolistan’da Moğolistan; İç Moğolistan’daki muhtarlık yönetimi de Çin’e bağımlıdır. Moğolistan’da yaşayan Moğollar, Buda inancının Lamaizm mezhebine mensuptur. Din adamlarına “lama” diyorlar. Lamalar ayrıca tıp ve büyücülük de yaparlar. Dini merkezleri Tibet’teki Lhasa şehridir ve ikincil dini merkezleri Urga’dır. Moğolistan’da Tengricilik ve Hristiyanlık dışında İslam dinine mensup çok az insan vardır.
